โครงสร้างของเนฟรอนหรือหน่วยไต
เนฟรอนหรือหน่วยไต ( Nephron) ทำหน้าที่ในการกรองของเสียออกจากเลือด และดูดกลับสารที่มีประโยชน์เข้าเลือด
เนฟรอนแต่ละหน่วยประกอบด้วย
1. โกลเมอรูลัส (glomerurus)
เป็นกลุ่มหลอดเลือดฝอยพันกันเป็นก้อนกลม
เป็นหลอดเลือดที่พาสารต่าง ๆ มากรองออก หลอดเลือดฝอยนี้เมื่อออกจากโกลเมอรูลัสจะรวมเป็นหลอดเลือดแดงเอฟเฟอเรนต์อาร์เทอร์ริโอล
แล้วแตกแขนงเป็นร่างแหคลุมท่อของหน่วยไต แผ่ลงไปคลุมห่วงเฮนเล
2. โบว์แมนส์แคปซูล ( Bowman s capsule )
เป็นส่วนของท่อหลอดไตที่พองออกเป็นกระเปาะคล้ายถ้วย ล้อมรอบกลุ่มหลอดเลือดฝอยโกลเมอรูลัสไว้
3. ท่อของหน่วยไต (Renal tubule หรือ convoluted tubule) ประกอบด้วย 3 ส่วน คือ
3.1
ท่อขดส่วนต้น หรือ พรอกซิมอล คอนโวลูเตด ทิวบูล มีลักษณะเป็นท่อขดไปมาเป็นบริเวณที่มีการดูดซึมสารกลับเข้ากระแสเลือดได้มาก
3.2 ห่วงเฮเลน หรือ เฮนเลส์ลูป (Henle s loop) เป็นหลอดโค้งรูปตัวยู
อยู่ถัดจากท่อขดส่วนต้น
3.3 ท่อขดส่วนท้าย หรือ ดิสตอล คอนโวลูเตด ทิวบูล
( distal convoluted
tubule ) เป็นท่อขดไปมาคล้ายท่อขดส่วนต้น
ตอนปลายของท่อขดส่วนท้ายจะเปิดเข้าสู่ท่อรวม หรือคอลเลกติง ดักท์ ( collecting duct ) หรือ คอลเลกติงทิวบูล ( collecting tubule ) ต่อจากนั้น จะเปิดออกสู่กรวยไต ( pelvis ) และส่งไปยังท่อไตเพื่อนำน้ำปัสสาวะไปเก็บที่กระเพาะปัสสาวะ
เพื่อรอเวลาขับถ่ายทิ้งไป
การทำงานของไต
หลอดเลือดที่นำเลือดมายังไตเป็นหลอดเลือดที่ออกจากหัวใจ
ซึ่งจะลำเลียงทั้งสารที่มีประโยชน์และของเสียที่ต้องการกำจัดออก สารต่างๆที่เลือดลำเลียงมาจะถูกส่งเข้าสู่หน่วยไตโดยผ่านไปตามหลอดเลือดฝอย
เพื่อให้หน่วยไตทำหน้าที่กรองสารที่อยู่ในเลือดก่อน
เซลล์เม็ดเลือดแดงและสารจำพวกโปรตีนบางชนิด เช่น เฮโมโกลบิน ไม่สามารถ
ผ่านเข้าสู่หน่วยไตได้ สำหรับสารบางจำพวก เช่น น้ำตาลกลูโคส กรดอะมิโน
และของเสียอื่นๆ จะผ่านเข้าสู่หน่วยไตได้และจะไหลเข้าไปตามท่อของหน่วยไต
แร่ธาตุและสารบางชนิดที่มีประโยชน์ต่อร่างกายอยู่นั้น เมื่อผ่านไปตามท่อของหน่วยไตจะถูกผนังของหน่วยไตดูดซึมกลับคืนเข้าสู่หลอดเลือดฝอยใหม่
ส่วนของเสียอื่นๆนั้น ซึ่งจะรวมเรียกว่า น้ำปัสสาวะ จะถูกส่งผ่านไปตามหลอดไตและเข้าสู่กระเพาะปัสสาวะต่อไป
จากนั้นจึงถูกขับออกจากร่างกายในรูปของของเหลว คือ น้ำปัสสาวะนั่นเอง
** กระเพาะปัสสาวะปกติมีความจุได้ประมาณ 500
ลูกบาศก์เซนติเมตร แต่เมื่อในกระเพาะปัสสาวะมีน้ำปัสสาวะประมาณ 250
ลูกบาศก์เซนติเมตร ร่างกาย
ไตกับการรักษาสมดุลของน้ำ
ถ้าร่างกายได้รับน้ำย่อยหรือมีน้ำในเลือดน้อย
จะทำให้ปริมาตรของเลือดลดลง
ความเข้มข้นของเลือดจึงเพิ่มขึ้น ทำให้แรงดันออสโมติของเลือดสูงขึ้น ตัวรับรู้ในไฮโพทาลามัสที่ไวต่อการเปลี่ยนแปลงแรงดันออสโมติกจะกระตุ้นต่อมใต้สมองส่วนท้าย
ให้ปล่อยฮอร์โมนแอนติไดยูเรติก (Antidiruetic
hormone, ADH) ออกมาเข้าสู่กระแสเลือด
และ ส่งไปยังท่อของหน่วยไตส่วนดิลตอลทิวบูลและท่อรวม ทำให้เกิดการดูดน้ำกลับเข้าเลือดมากขึ้น
ทำให้ปริมาตรของเลือดเพิ่มขึ้น และลดแรงดันออสโมติกของเลือดพร้อมกับขับถ่ายปัสสาวะออกน้อยลง
ในกรณีดื่มน้ำมาก เลือดเจือจาง
แรงดันออสโมติกของเลือดลดลงจะยับยั้งการปล่อย ADH จากต่อมใต้สมองส่วนท้าย ทำให้ดิสตอลทิวบูลและท่อรวมดูดน้ำกลับคืนน้อยลง
ทำให้ ขับปัสสาวะที่เจือจางออกไปมาก
ศูนย์ควบคุมการกระหายน้ำอยู่ที่ไฮโพทาลามัส
ซึ่งจะรับรู้ต่อภาวการณ์ขาดน้ำของร่างกาย เมื่อไฮโพทาลามัสถูกกระตุ้น
จึงเกิดอาการกระหายน้ำขึ้น กลไกการควบคุมสมดุลของน้ำในร่างกาย
การกรองของหน่วยไต
เริ่มต้นของการกรองเมื่อเส้นเลือดแดงขาเข้า(Afferent arteriole) นำเลือดเข้าสู่ หน่วยไตบริเวณโกลเมอรูลัสและออกมาที่เส้นเลือดแดงขาออก
(Efferent arteriole)
ความดันเส้นเลือดแดงในโกลเมอรูลัส
(Glomerulus) เพิ่มขึ้น เป็นผลให้ส่วนประกอบของเลือดถูกดันออกจากเส้นเลือดไปอยู่ในท่อไตส่วนต้น
สิ่งนี้เองที่เป็นจุดเริ่มต้นของการกรอง
แหล่งอ้างอิง:
http://www.thaigoodview.com/library/sema/sukhothai/lamphu_s/bodysystem/sec04p03.html. (online).19/11/59
https://sites.google.com/site/bodybalanceu/ti-kab-kar-raksa-smdul-khxng-na .(online).19/11/59
